Training Adem en Ontspanning voor Musici

De Training kenmerkt zich door een persoonlijke en procesmatige aanpak. Hiermee staat het proces van de deelnemer centraal in plaats van de methode. Anders gezegd: de methode is er voor u, u bent er niet voor de methode. U wordt niet door een oefenprogramma geperst, maar er wordt een instructie gezocht die het beste bij u en uw situatie past. In de praktijk komt het hierop neer dat er wordt gekeken wat de mate van overbodige spanning (disfunctionele spanning) is voor de activiteit die u beoefent. Op die manier zoeken we de weg naar bijvoorbeeld een meer functionele adembeweging, houding of stresshantering.  Als we onnodig moeite doen kunnen verminderen kan er psychisch, motorisch en muzikaal meer ruimte ontstaan. Door middel van oefeningen en handgrepen (behandelingen) wordt al dan niet duidelijk wat de marge van verandering zou kunnen zijn. De Training Adem en Ontspanning is dus zowel onderzoeksmethode als ook een therapie-/ en leertraject.

Processen

Functioneel Ademen is een van de processen die kunnen ontstaan als gevolg van het werken met instructies en/of handgrepen. Maar er is meer: Ook het bewegen kan hierdoor versoepelen en vergemakkelijken (Functioneel Bewegen), het lichaamsbewustzijn kan toenemen en hiermee aandachtverplaatsing mogelijk maken.  Uitgangspunt is hier: wat je voelt kun je sturen. Zodoende kan men meer bewuste keuzes maken… of niet. Ook niet kiezen is immers een keuze. Spanningsvermindering en de daaraan gerelateerde herstelprocessen zijn voor musici van grote waarde waar het gaat om de vaak spaarzame voorbereidingstijd en hoge werkdruk. Tot slot speelt onder invloed van al deze processen ook het denken een cruciale rol. Cognitieve herstructurering kan een gevolg zijn van de hierboven genoemde processen. Het denken heeft zich dan aangepast aan de verkregen inzichten uit bovengenoemde processen. Door de oefeningen kunnen we deze processen zelf leren sturen en kunnen we komen tot een toename van Interne Zelfregulatie. Dat wil zeggen: meer kennis over jezelf, aanvoelen wat je nodig hebt en daarnaar handelen. Ervaring en denken komen dan overeen.

Wel of geen effect?

Er kunnen positieve effecten en/of veranderingen optreden maar… ook niet. In dat geval zijn de beperkende voorwaarden (beperkingen als traagheid of een sterke patroonbinding) te dominant om een ingang naar zinvolle verandering(en) te vinden. Mocht dit voorkomen dan wordt een volgende stap overwogen.   Door het uitvoeren van instructies kunnen de klachten verminderen of helemaal verdwijnen, afhankelijk van de beperkende voorwaarden. Ook een lichte verandering binnen de beperking kan een functionele kwalitatieve verbetering te zien geven. Er wordt niet voorgeschreven hoe te ademen, te staan te zitten of te handelen, maar er worden mogelijkheden geboden om het musiceren gemakkelijker te maken door middel van oefeningen en handgrepen. Hierdoor is de Training Adem en Ontspanning onafhankelijk van de gebruikte instrumentale of vocale methodiek. Aangezien de werkwijze is gericht op het herstellen van de functionaliteit van het lichaam, wordt het mogelijk om de diverse muzikale methodieken doeltreffender te gebruiken.

Specifieke probleemgebieden voor musici

Podiumvrees, ademproblemen, houdingsklachten, chronische vermoeidheid zijn slechts een paar voorbeelden van problemen die ik in mijn concert-/les- en therapiepraktijk en in mijn werk met musici en vak studenten tegenkom.  De Training Adem en Ontspanning blijkt dan bij uitstek geschikt te zijn als basis voor het persoonlijke en muzikale functioneren, maar ook als leertraject om het musiceren te faciliteren.  Daarvoor gebruiken we oefeningen en handgrepen die met name ingaan op de relatie bekken-wervelkolom-hoofd. Aangezien Feldenkrais een van de hoofdpijlers van deze methode vormt, is de basis steeds het kijken naar en werken met de onderliggende structuur, dus met het hele skelet.

Podiumvrees

Onder invloed van podiumvrees grijpen veel musici naar medicijnen zoals betablokkers. Hoewel dergelijke medicijnen geen fysieke verslavende werking hebben, blijkt het in veel gevallen lastig om dit medicijngebruik af te bouwen vanuit de angst dat musiceren zonder medicijnen niet meer mogelijk is.  Plan van aanpak: via een uitgebreide intake breng ik in kaart wat de interne- en externe beperkende voorwaarden zijn. We onderzoeken de invloed van houding, adem  en denken op uw functioneren. Vervolgens wordt een individueel behandelplan opgesteld waarin ik de instructies selecteer die het beste bij u en uw situatie passen.

Ademproblemen

Veel musici kampen onder invloed van overbodige spanning met de zogenaamde inademstrekspanning, die vooral een hoog adempatroon stimuleert en daarmee vaak nog meer onrust- en stressgevoelens opwekt.  Chronisch gespannen buikspieren dwingen het lichaam tot een hoog adempatroon waardoor de balans van spanning en ontspanning  afneemt.  Hierdoor hebben veel blazers en zangers maar ook strijkers, pianisten, dirigenten en percussionisten problemen met betrekking tot frasering en dynamiek.  Juist door met oefeningen te werken die de breedte ademhaling stimuleren, kan het geheel meer in balans komen en spreken we van Functioneel Ademen.  Hiermee bedoelen we een adembeweging die makkelijker, meer verdeeld is over de hele romp, met vloeiende overgangen en zich daardoor met minder moeite realiseert.  Hierdoor wordt de specifieke methodiek die u hanteert weer bereikbaar.  Behandeldoel is hier: “Ademen wij vanzelf”? of meer vanzelf. Voor blazers en zangers is er extra aandacht voor middenriftraining volgens Meyer en het moeiteloos, weerstandsloos inademen.

Houdingsklachten

Door langdurige specifieke overbelasting kunnen houdingsklachten ontstaan, met name als de houding disfunctionele kenmerken vertoont. De motoriek is dan onvoldoende in overeenstemming met de bouw van het lichaam, waardoor beweging snel verkrampt en het uithoudingsvermogen drastisch afneemt. Ook hier gebruik ik geen standaard modellen voor beweging maar wordt eerst gewerkt met instructies en/of handgrepen. Als de disfunctionele spanning afneemt is het voor veel musici makkelijker om, vanuit hun eigen kennis en kunde, de weg naar een meer ontspannen spel terug te vinden.

Chronische vermoeidheid en burnout

Door langdurige overbelasting, zonder voldoende gelegenheid tot herstel, kan chronische vermoeidheid ontstaan. Bij sommige musici kan dit uiteindelijk leiden tot een burn-out met langdurige arbeidsongeschiktheid.  De Training Adem en Ontspanning geeft veel mogelijkheden tot spanningsvermindering. Dit vraagt van de musicus een actieve houding: dagelijks oefenen en hiermee de gelegenheid scheppen voor herstel is een basisvoorwaarde.

Werkwijze

Om een ingang naar positieve veranderingen te vinden, werken we samen in korte trajecten. Als iemand besluit om de Training Adem en Ontspanning te verkennen, maken we een afspraak voor vier bijeenkomsten. Er wordt een uitgebreide intake gedaan, er wordt geoefend en behandeld en in de laatste bijeenkomst geëvalueerd of er een ingang gevonden is. Bekeken wordt of u er zelf mee verder kunt of dat er behoefte is aan meer begeleiding. In wederzijds overleg kan een vervolgtraject worden afgesproken met voldoende tussentijd om de oefeningen in praktijk te brengen en te verwerken. Dit is het individuele behandeltraject.

Naast de individuele behandeling, kan de Training Adem en Ontspanning in kleine groepen worden gegeven van maximaal 10 personen.  Door de kleinschaligheid is er volop gelegenheid om de oefenervaring te bespreken. Open staan voor de eigen oefenervaring en die van de ander is een belangrijke voorwaarde voor deelname. Daarentegen bepaalt iedere deelnemer uiteraard zelf wat men wel of niet wil delen met de groep. Door te oefenen en na te bespreken, kunnen de deelnemers meer informatie over zichzelf krijgen en hierdoor duidelijke keuzes maken. Daarnaast leren de deelnemers ook van de oefenervaringen van groepsgenoten.

Er zijn in deze vorm workshops mogelijk voor de beroepsorkesten, conservatoria, muziekscholen en muziekverenigingen. Ook speciale projecten zoals bijvoorbeeld de Koperdag van het Oosten of Open Dagen bij verenigingen, zijn een mooie gelegenheid voor kennismaking met de mogelijkheden van Adem en Ontspanning voor musici.

Interdisciplinaire samenwerking:

Al naar gelang de problematiek kan dit een doorverwijzing zijn naar de huisarts of naar een uitgebreid netwerk van medisch specialisten die zich in het bijzonder met musici bezighouden. Per 1 september 2009 werk ik daarom samen met Dr. Esther van Fenema, psychiater in het LUMC, het Leids Universitair Medisch Centrum.

Meer informatie over uw begeleider

Henk Buurman is Docerend- en Uitvoerend Musicus Trompet, ensembleleider en sinds december 2004 gediplomeerd therapeut Adem en Ontspanning. Sinds 1986 werkzaam als bevoegd docent, als solist en als orkest- en kamermusicus in binnen- en buitenland. Als gediplomeerd therapeut past hij sinds 2004 de methode Adem en Ontspanning toe voor professionals en amateurs. Voor een uitgebreid overzicht van muzikale activiteiten kunt u de hieronder genoemde websites raadplegen.

H. Buurman, Amnestylaan 52, 3765 EX Soest

Telefoon: 035-6019224
E-mail henkbuurman.aot@ziggo.nl
Website: www.henk-buurman.nl

Boeken

B. Balfoort en J.van Dixhoorn: “Ademen wij vanzelf?”. (5e druk 1988)
Uitgeverij: Bosch en Keuning.

J. van Dixhoorn: ”Ontspanningsinstructie” ( Uitgeverij Elsevier/Bunge 2001) en “Functioneel Ademen” (Uitgeverij Van Dixhoorn 2021)

Yvonne Esser: Ruimer Ademen, Vrijer Leven. Uitgeverij Akasha

Manon Mommers: Gezond Ademen voor Musici. Uitgeverij Centrum AOT Amersfoort

Websites