Baroktrompet spelen is een van mijn passies. Op deze pagina poog ik u een eerste indruk te geven van dit instrument.
Uiteraard valt er nog heel veel meer te ontdekken over deze periode. Daarom wil ik u hierbij de volgende boeken aanbevelen:
- E. Tarr: Die Trompete
- D. Smithers: The music and history of the baroque trumpet before 1721
- Ph. Bate: The trumpet and trombone
Lezen en kijken is prachtig maar hoe klinkt een baroktrompet?
Zie hiervoor de overvloed aan opnames die er verschenen op het gebied van de historisch gebaseerde uitvoeringspraktijk. Componisten die veel voor de baroktrompet schreven zijn J.S.Bach, G.Ph. Telemann, G.F. Händel. Vraag ernaar bij de Klassieke Vakhandel. Ze helpen u graag verder.
Toptrompettisten op dit gebied zijn onder andere: Friedemann Immer, Susan Williams, Don Smithers, Edward Tarr, Ch. Steel Perkins, Niklas Eklund, Igino Conforzi, Andreas Lackner, Paul Plunkett, Ralph Henssen, Will Wroth, T. Lowe, om er maar een paar te noemen.
Verschillende typen baroktrompetten
Op deze pagina vindt u de verschillende typen baroktrompetten die werden gebruikt vanaf 1600 tot ongeveer 1800. Zoals u ziet hebben deze instrumenten geen ventielen, daarom noemen we het ook wel een natuurtrompet. Er zitten geen hulpmiddelen op, in de vorm van ventielen, om tonen buiten de natuurtonenreeks te kunnen spelen.
Veel mensen verwarren de piccolotrompet met de baroktrompet en noemen het zelfs Bach trompet. Voor alle duidelijkheid alles even op een rijtje:
Piccolotrompet
Modern instrument met ventielen voor het spelen van barokmuziek maar ook hedendaagse, zeer hoge, orkestpartijen.
Bachtrompet
Merknaam van de firma Vincent Bach. De natuurtrompet kreeg abusievelijk de naam “Bachtrompet” mee door de eerste uitvoeringen van Bach cantates op een piccolotrompet/D-trompet na de tweede wereldoorlog.
Baroktrompet
De baroktrompet, ook wel natuurtrompet genoemd, is een trompet zonder ventielen. Het is een buis met een vaste lengte waar alleen de natuurtonen op gespeeld kunnen worden. Door ademtechniek, aanzet en lipspanning komen deze natuurtonen tot klinken.
Aangezien de tonen hoog in de natuurtonenreeks dicht bij elkaar liggen, is het mogelijk om in dat hoge register melodieën te spelen. In het lage register zitten er grotere afstanden tussen de natuurtonen waardoor dit register zich goed leent voor het spelen van signaalmuziek. Er waren signalen voor de aanval, terugtrekken, taptoe of voor de verwelkoming van belangrijke personen.
Hierdoor zien we een duidelijke specialisatie: signaalmuziek voor het leger en het verfijnde hoge trompetspel voor trompetconcerten aan het hof of voor de kerk.
Trompet typen in de Barok
Hieronder ziet u de drie verschillende trompet typen die in de Barok gebruikt werden.
Schuiftrompet of Tromba di Tirarsi
Dit instrument werd over een lange buis geschoven waardoor de hele trompet bewogen moest worden om een melodie te spelen. Het is daarom erg lastig om snelle passages te spelen. Vanwege dit probleem werd het instrument in de Renaissance ingezet als alt instrument om de melodie te ondersteunen. Bij J.S. Bach vinden we ook een grote solo rol voor dit instrument in een aantal cantates.
Tromba da Caccia
Vanwege zijn gelijkenis met de jachthoorn gaven de Italianen het instrument deze naam.
Vroeg Barok
Trompetten uit de Vroeg Barok met kostbare versieringen: zie detailfoto’s elders op deze pagina.
Barokmondstuk model Salzburg
De Baroktrompet heeft een mondstuk met een specifieke bouw die afwijkt van de moderne vorm: het heeft een brede platte rand waardoor de lippen veel steun hebben, en een scherpe overgang van de ketel (binnenkant mondstuk) naar de stift waardoor de specifieke klank ontstaat.
Kostbare versierde en vergulde knoop
De militaire trompetten werden snel en grof gebouwd gezien de enorme militaire behoefte op dat gebied. De concert instrumenten daarentegen waren dunwandige instrumenten gebouwd voor trompetvirtuozen en bovendien prachtig gedecoreerd. Het waren kostbare en kwalitatief hoogwaardige relatiegeschenken die macht en rijkdom van hun bezitter uitstraalden. Ze werden soms versierd met een vaandel en geborduurd wapen, waardoor duidelijk werd bij welk vorstenhuis men behoorde.
Klank van de baroktrompet
De klank van de baroktrompet is over het algemeen donkerder, minder helder dan van de moderne trompet. Het versmelt voortreffelijk met alle andere barokinstrumenten waardoor klankkleuren makkelijk mengen en er in een ensemble nauwelijks tot geen balansproblemen zijn. Hierdoor werd de baroktrompet probleemloos ingezet naast zangers of houtblazers. Naast deze kleine kamermuziek bezettingen werd het instrument ook in grotere ensemble’s ingezet om het feestelijke en/of militaire karakter te benadrukken.
Luistert u maar eens naar de orkestsuites van J.S. Bach, naar de Music for the Royal Fireworks van G.F. Händel en naar de kamermuziek van G.Ph.Telemann.
Kopie baroktrompet
Kopie van een baroktrompet met aanpassingen om de trefzekerheid en de zuiverheid te vergemakkelijken: een bogensysteem om de stemming te veranderen en een gatensysteem om de zuiverheid te sturen. Op de foto is het duimgat goed te zien.
In de Barok bestonden deze aanpassingen nog niet: men dreef de tonen met een groot mondstuk op zijn plek. Dat vereiste veel kracht en precisie en is een techniek die moeilijk te combineren is met modern trompetspel. Het is een risicovolle techniek van spelen aangezien de natuurtonen dicht tegen elkaar aan liggen en het dus maar al te makkelijk kan leiden tot het produceren van een niet bedoelde toon. De techniek van het tonen drijven werd weer opgepakt en toegepast door toptrompettisten als Don Smithers en Jean Francois Madeuf. Laatstgenoemde doceert deze techniek aan de conservatoria van Lyon en Basel.
Op deze manier proberen we de klankwereld van de baroktrompet zo goed mogelijk te benaderen. Daarbij worden oude methodes bestudeerd voor zowel uitvoeringspraktijk alsook voor de instrumentenbouw. Zo staat de historisch gebaseerde uitvoeringspraktijk ten dienste van de componist en compositie.Bronvermelding foto’s: www.eggerinstruments.ch
Met welwillende toestemming van de firma Egger in Basel